Natura Lęku Panicznego
Napady paniki wynikają z intensywnego strachu lub dyskomfortu o nagłym początku, któremu towarzyszy przypływ fizjologicznego pobudzenia. Barlow (2002) uważa panikę za najczystszą kliniczną reprezentację strachu. Dodatkowo przy silnym autonomicznym pobudzeniu, lęk paniczny charakteryzuje się błędną słowną lub wyobrażeniową ideą fizjologicznej lub mentalnej katastrofy (np. „umrę” lub „oszaleję”), intensywnym, niekontrolowanym lękiem oraz silną potrzebą ucieczki (Barlow, 2002; Beck i in. 1985;2005; Ottaviani & Beck, 1987).
Charakterystycznym doświadczeniem dla lęku panicznego jest awersyjność. Pacjenci mają silny niepokój, że nastąpi kolejny atak paniki i rozwijają strategie ekstensywnego unikania sytuacji i myśli, które uruchamiają panikę. W rezultacie panika i agorafobia są silnie ze sobą powiązane, większość osób z napadami paniki prezentuje pewien poziom agorafobicznego unikania i 95% pacjentów z agorafobią przyznaje, że w przeszłości miewało napady lęku panicznego (Antony & Swinson 2000). Ostatnie badania epidemiologiczne na temat lęku panicznego wskazują, że co najmniej 12 miesięczne trwanie paniki występuje u 2,7% populacji, podczas gdy sama agorafobia, bez lęku panicznego jest znacznie mniej powszechna, stanowi 0,8% populacji (Kessler i in., 2005).
Atak paniki definiowany bywa jako „oddzielny okres intensywnego strachu lub dyskomfortu, w którym cztery (lub więcej) poniższych symptomów występuje nagle i osiągają szczyt w ciągu 10 minut (APA, 2000 p. 432). Typowy atak paniki trwa między 5 a 20 minut, chociaż podwyższony stan lęku może przewlekać się długo po ustąpieniu epizodu paniki (Rachman, 2004).
Według DSM – IV do symptomów lęku panicznego zaliczyć można:
– przyśpieszony rytm serca, palpitacje;
– pocenie się;
– uczucie duszenia się, płytki oddech;
– uczucie dławienia;
– stres odczuwany w okolicach brzucha, mdłości;
– napięcie i ból w klatce piersiowej, dyskomfort;
– zawroty głowy, labilność, niepewność, poczucie omdlenia;
– poczucie nierealności (derealizacja), oderwania od siebie (depersonalizacja);
– paraliż doświadczenie mrowienia;
– dreszcze lub uderzenia gorąca;
– strach przed utratą kontroli lub, że się zwariuje;
– strach przed śmiercią;
Sytuacyjne Wyzwalacze
Nawet jeśli DSM V określa, że musza wystąpić dwa nieoczekiwane napady, by spełnione zostały kryteria lęku panicznego, zdecydowana większość napadów paniki jest antycypowana, ponieważ są one wywoływane przez ekspozycję na możliwe do zidentyfikowania stresory (Rachman, 2004). Teatry, supermarkety, restauracje, sklepy, autobusy, pociągi, samoloty, metro, jazda samochodem, spacer na ulicy, pozostanie samemu w domu lub bycie daleko od miejsca zamieszkania – są to wszystko zewnętrzne sytuacje, które osoby z napadami lęku panicznego wskazują jako przykłady wyzwalaczy paniki. W rezultacie, osoby z napadami lęku panicznego często unikają tych sytuacji. Ostatnie badania wskazują, że „wewntrzne bodźce” takie jak: myśli, emocje, doznania z ciała mogą uruchomić panikę oraz unikanie
(Barlow, 2002; McNally, 1994; White i inni, 2006).
Istotne Cechy Ataków Paniki
– sytuacyjne wyzwalacze;
– ostry początek fizjologicznego pobudzenia;
– wzmożona koncentracja na sobie, hiperczujność odnosząca się do doznań z ciała;
– postrzegana fizjologiczna, mentalna lub behawioralna katastrofa;
– niepokój, lęk o przyszłe napady paniki;
– ekstensywne poszukiwanie bezpieczeństwa (ucieczka, unikanie etc.);
– postrzegany brak kontroli sytuacji;
– jakościowa różnica w stosunku do zwykłego lęku;
Ostre Fizjologiczne Pobudzenie
Chociaż ostry początek fizjologicznych symptomów jest jedną z charakterystyk ataków paniki, to nie jest to jasno zdefiniowana cecha zaburzenia. Jednostki cierpiące na zaburzenia lęku panicznego nie są bardziej autonomicznie pobudzone w odpowiedzi na standardowe laboratoryjne stresory, niż osoby nie cierpiące na napady lęku panicznego (Taylor, 2000). Dodatkowo, nawet jeśli 24-godzinna ambulatoryjna obserwacja poziomu tętna wskazała, że większość napadów paniki obejmuje różny wskaźnik tętna, znaczący procent subiektywnie raportowanych aktaków (około 40%) nie jest powiązany z aktualnym wzrostem poziomu tętna lub innych fizjologicznych symptomów. Jednocześnie większość epizodów fizjologicznego pobudzenia (np. tachykardia) występuje bez subiektywnego poczucia epizodów paniki (np. Barsky, Cleary, Sarnie & Rushkin, 1994; Taylor i inni, 1986). Na dodatek, osoby z napadami lęku panicznego nie wykazywali większej arytmii serca, niż pacjenci bez paniki diagnozowani w kierunku palpitacji serca (Barsky i in., 1994). Tak więc, nie występowanie symptomów pobudzenia fizjologicznego, a ich interpretacja zdaje się być istotna w patogenezie paniki.
Literatura cytowana
Antony, M. M., & Swinson, R. P. (2000). Phobic disorders and panic in adults: A guide to assessment and treatmnet. Washington, DC: American Psychological Association.
Barlow, D. H. (2002). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic (2nd ed.). New York: Guilford Press.
Barsky, A. J., Cleary, P. D. Sarnie, M. K. & Ruskin, J. N. (1994). Panic disorder. Palpitations, and the awareness of cardiac activity. Journal of Nervous and Mental Diesease, 182, 63 – 71.
Beck, A. T., Emery, G. (with Greenberg, R. L.) (1985). Anxiety disorders and phobias: A cognitive perspective. New York: Basic Books.
Beck, J. S. (2005). Cognitive therapy for challenging problems: What to do when the basic don’t work. New York: Guilford Press.
Kessler, R. C. Chiu, W. T., Demler, O., & Walters, E. E. (2005). Prevalence, severity, and comorbidity of 12-month DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62, 617 – 627.
McNally, R. J. (1994). Panic disorder: A critical analysis. New York: Guilford Press.
Ottaviani, R., & Beck, A.T. (1987). Cognitive aspects of panic disorder. Journal of Anxiety Disorders 1, 15-28.
Rachman, S. J. (2004). Anxiety (2nd.). East Sussex, UK: Psychology Press.
Taylor, C. B., Sheikh, J., Agras, W. S., Roth, W. T., Margraf, J., Ehlers A., et al (1986). Ambulatory heart rate changes in patiens with panic attacks. American Journal of Psychiatry, 143, 478 – 482.
Taylor, S. (2000). Understanding and treating panic disorder: Cognitive-behavioural approaches. Chichester UK: Wiley.
White, K. S., Brown, T. A., Somers, T. J., Barlow, D. H. (2006) Avoidance behavior in panic disorder: The moderating influence of perceived control. Behaviour Research and Therapy, 44, 147-157.
